Түүхэн товчоон: "Тугтөмөр хаан" ~ LiveNews.mn

1270

Юань улсын 9 дэх хаан.

Тугтөмөр бол Хайсан Хүлэг хааны хоёрдугаар хөвгүүн бөгөөд Их Юань улсын 9 дэх хаан болно. Шидбал Нинцзун хаан их ор залгамжилсны дараа Хайсан Хүлэг хааны хөвгүүд хаан сууринд өрсөлдөхөөс болгоомжилж 1323 онд Тугтөмөрийг Хуай ван өргөмжилж одоогийн Цзянсу мужийн Наньцзин хотыг сахин суулгажээ.1328 онд Есөнтөмөр хаан Шанду хотод нас нөгчсөнд Шанду хотыг сахин суусан Давлат шах, Ванчин зэрэг түшмэл, түүний хөвгүүн Асугиваг хаан өргөмжилжээ. Мөн энэ үед Бээжин хотыг сахин суусан Хайсан хааны хуучин түшмэл Янтөмөр нар Тугтөмөрийг Нанжин хотноос тосон авчирч Бээжин хотод хаан өргөмжилжээ. Ингээд монголчууд нэгэн зэрэг хоёр хаантай болж Их нийслэл Дайду, дээд нийслэл Шандугийн хооронд өөр өөрийн өргөсөн хаанаа хамгаалах ширүүн дайн болов. Эцсийн дүнд Шандугийн тал ялагдаж Тугтөмөр хаан суужээ. Гэвч Тугтөмөр журам ёсыг дээдлэн Хархорумыг сахин суусан ах Хүслэндээ хаан суурийг найр тавихаа илтгэв. Ингээд 1329 онд Хүслэн Хархорумаас ирж хасбуу тамгыг хүлээн авч хаан ширээ эзэлсэн боловч хэдэн өдрийн дараа гэнэт нас нөгчжээ. Ийнхүү Тугтөмөр 1328 оны 9 дүгээр сараас 12 дугаар сар хүртэл мөн 1329 оны 8 дугаар сараас 1332 оны 8 дугаар сар хүртэл 5 жил хаан сууринд суусан юм.

Тугтөмөр төр барьж байсан хугацаандаа бичгийн сургаалийг дээдлэн күнзийн сургаалийг монгол хэлэнд орчуулж олон түшмэдэд хүртээж байсан бөгөөд Тан улсын мэргэдийн бичсэн “Чжэнгуаны төрийн товчоо” зэрэг номыг монгол хэлэнд орчуулж олон нийтийн хүртээл болгожээ. Тэрээр төр барьсан 5 жилийн хугацаандаа 4 удаагийн их өршөөл үзүүлж энэрэнгүй засаг хэрэгжүүлэхийг зорьж байжээ. Мөн төр барьж байсан хугацаандаа их хэмжээний мөнгө төгрөг, торго дурдан гаргаж гавьяат түшмэдийг шагнаж байсан учир эдийн засаг, улсын санд зохих хэмжээний дарамт болж байсан байна. (А.Пунсаг)

Ашигласан ном зохиол

Мин улсын судар (хятад хэлээр)

Юань улсын судар (хятад хэлээр)

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Монгол улсын түүх, дэд боть, УБ., 2003

Алтаншаа Н., Монголчуудын өчигдрийн мөр, Хөх хот, 1993

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010

Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010

Ту Цзи, Монголын түүхэн тэмдэглэл, Хөх хот, 2011

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг	Төвтөмөр хаан
Хамаа бүхий үг	Их Юань улс, Хайсан Хүлэг хаан.
Төрөл	Түүхэн хүн
Цаг үе	Юань улс
Хэний хаанчлалын үед	Хайсан Хүлэг, Хүслэн хаан
Салбар, чиглэл	Түүх
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт)	Заяат хаан, Минцзун
Хүйс	Эр
Төрсөн он, сар, өдөр	1304
Нас барсан он, сар, өдөр	1332 оны 8-р сар
Овог, аймаг	Боржигин
Албан тушаал	Хуай ван, хаан.
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт)	Өвөг эцэг нь Дармабал, эцэг нь Хайсан Хүлэг хаан, эх нь Тангуд хатан, хөвгүүн нь Алтандара.

Эх сурвалж: ШУА-ийн Түүх, Угсаатны зүйн хүрээлэн

Түүхэн товчоон: "Тугтөмөр хаан"

Ашигласан ном зохиол

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Үндсэн мэдээлэл:

Сэтгэгдэл бичих

Шинэ мэдээ