Эх, олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эх, эцэгт тэтгэмж олгох журмыг Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар /2017.12.13/ баталсан. Иймд уг хуулийн журмын дагуу хэрхэн олгох, ямар материал бүрдүүлэх тухай Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын яамны нийгмийн халамжийн асуудал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Алтантулгаас тодрууллаа.
-Өрх толгойлсон эх /эцэг/-ийн нийгмийн хамгааллын хуулийн талаар товчхон мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт гурав хүртэлх настай хүүхэдтэй ээжүүдийн нийгмийн баталгааг сайжруулах “Цалинтай ээж” хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, Өрх толгойлсон эх /эцэг/-ийн нийгмийн хамгааллын хуулийг батлан хэрэгжүүлнэ гэж тусгасны дагуу УИХ-аас энэ оны зургаадугаар сард Эх, олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эх, эцэгт тэтгэмж олгох тухай хуулийг баталсан бөгөөд 2018 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс дагаж мөрдөнө. Үүний дагуу олон хүүхэдтэй өрхийн амьжиргааг дээшлүүлэх, төрөх насны эмэгтэйчүүд их байгаа энэ үед хэрэгжүүлэх шаардлага тулгарсан. Мөн өрх толгойлсон, олон хүүхэдтэй эцэг эхийн хувьд хөдөлмөр эрхлэх боломж дутмаг байдаг. Иймд тухайн өрхийн орлоготой уялдан хүүхдийн өдөртөө авах илчлэгийн хэмжээ, хичээл сурлага, эрүүл мэнд зэрэг олон асуудлууд байдаг учир өрхийн орлогыг дэмжих үүднээс Засгийн газар уг хуулийг батлан журмыг танилцууллаа.
-Уг хуулийн хүрээнд ирэх оноос дөрвөн төрлийн тэтгэмжийг олгохоор тусгажээ. Үүнд ямар тэтгэмжүүдийг хамруулж байна вэ?
-Энэ журмын хүрээнд дөрвөн төрлийн тэтгэмжийг олгоно. Үүний нэгдүгээрт нь жирэмсний тэтгэмж байгаа. Эх жирэмсний таван сартайгаас төрөх хүртэлх хугацаанд сар болгон 40 мянган төгрөгийг авна. Уг тэтгэмжид 98 мянган эх жилдээ хамрагдана гэж тооцоолсон юм. Үүний дагуу улсын төсөвт 40.23 тэрбум төгрөг суусан.
Хоёрдугаарт 0-3 насны хүүхдээ гэртээ асарч буй эхэд тэтгэмж олгоно. Тус тэтгэмжид хамрагдаж байгаа эхчүүд сар болгон 50 мянган төгрөг олгоно гэж хуульчилсан юм. Ойролцоогоор жилд 135 мянган эх “Цалинтай ээж” хөтөлбөрт хамрагдахаар улсын төсөвт 81.4 тэрбум төгрөг төсөвт суулгасан байгаа юм.
Гуравдугаарт ихэр хүүхдийн тэтгэмжийн талаарх асуудал . Ихэр хүүхэд тус бүр сая, сая төгрөг авах бөгөөд гурав буюу түүнээс дээш ихэр хүүхдэд хүүхэд тус бүрт гурван сая олгоно. Жишээлбэл хоёр ихэр хүүхэд төрөхөд тухайн айлд хоёр сая төгрөг авах юм. Хэрэв гурван ихэр хүүхэдтэй болбол 9 сая төгрөг авна гэж ойлгож болно.
Дөрөвдүгээрт гурав ба түүнээс дээш хүүхэдтэй өрх толгойлсон эцэг эхэд улирал болгон 240 мянган төгрөг олгоно. Уг тэтгэмжид жилдээ 165 мянган эх, эцэг хамрагдана гэж тооцоолсон бөгөөд улсын төсөвт 15.8 тэрбум төгрөг төсөвлөгдсөн байгаа юм.
-Дээр дурдсан тэтгэмжүүдэд хамрагдах хүсэлтэй эцэг эхчүүд ямар материал бүрдүүлж хаана хандах вэ?
-Дээрх тэтгэмжүүдэд хамрагдах хүсэлтэй эцэг, эхчүүд оршин суугаа газрынхаа сум хороо, дүүргийн халамжийн ажилтанд өөрийнхөө тэтгэмжид хамрагдах хүсэлт, мөн орон нутагт оршин суудаг бол засаг даргын тодорхойлолтыг хавсарган бүрдүүлж өгнө. Харин жирэмсний тэтгэмжийн тухайд сум, хороо, тосгоны өрхийн эмчийн “эсэн мэнд” гэсэн тодорхойлолтыг нэмэлтээр хавсаргах шаардлагатай.
Үүнээс гадна “Цалинтай ээж” хөтөлбөрийн тухайд бүх эхчүүдийг хамруулж байгаа ч ажил хийж буй 0-3 насны хүүхэдтэй эхийн тухайд хөдөлмөрийн тухай хуулийн 106.1-т заасны дагуу “хүүхэд асрах чөлөөтэй” гэсэн тушаалын хуулбараа авчирч өгөх хэрэгтэй. Харин ажил эрхэлдэггүй эхчүүдийн хувьд тийм зүйл шаардлагагүй. Түүнчлэн өрх толгойлсон эцэг, эхийн тухайд эхнэр болон нөхрийнхөө аль нэг нь нас барсан эсвэл, шүүхээр эцэг, эх байх эрхийг нь хязгаарласан шийдвэрийг хавсаргах ёстой бөгөөд өөрийн оршин суугаа сум хорооны халамжийн ажилтанд дээрх материалыг өгнө. Хуулийн хэрэгжилт нь оны эхний өдрөөс эхэлнэ шүү дээ. Тэгэхээр оны дараа материалаа аваачиж өгөх ёстой.
-Тэтгэмжийг нэгдсэн байдлаар сар бүрийн хэдний өдөр олгохоор болсон бэ?
-Хуулийн хэрэгжилт ирэх оны эхний өдрөөс эхлэх тул журмын дагуу сар бүрийн 20-ны өдрөөс эцэг эхчүүдэд олгож эхлэх юм. Харин өрх толгойлсон эцэг эхийн тэтгэмж улиралд 240 мянгыг олгох учраас эхний улиралд ирэх оны 3-р сараас эхлэн олгоно. Бусад тэтгэмжийг сар бүрийн 20-ны өдөр олгохоор болсон.
- “Цалинтай ээж” хөтөлбөрт жишээлбэл 0-3 насны хүүхэдтэй хирнээ ажил хийдэг эхчүүд хамрагдах боломжтой юу?
-Цалинтай ээж хөтөлбөрт тусгагдсаны дагуу ээжүүдэд хуулиар олгогддог жирэмсний чөлөө буюу 36 сарын хугацаанд тэтгэмж авах эрхтэй гэж заасан. Тэгтэл ээж нар нэг жилийн хугацаанд хүүхдээ харж байгаад ажилдаа эргэн орохоор боллоо гэж бодоход тэтгэмж зогсоно гэсэн үг юм. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд зөвхөн хүүхдээ гэртээ асарч байгаа эхчүүдэд л сар бүр 50 мянган төгрөгийн тэтгэмж олгох юм. Харин ажилдаа орж байгаа 0-3 насны хүүхэдтэй эхэд олгохгүй. Түүнчлэн шинээр жирэмсэн болж буй ээжүүдийн тухайд жирэмсний тэтгэмжээ аваад үргэлжлүүлэн “Цалинтай ээж” хөтөлбөрт хамрагдах юм.
Э.АРИУН
Сэтгэгдэл бичих хэсэг